Foto’s-Den Hout-Deel 1
Den
Hout
(Foto:
2009)
Sint
Corneliuskerk (1) aan de Houtse Heuvel
http://www.reliwiki.nl/index.php?title=Den_Hout,_Houtse_Heuvel_10_-_Cornelius
Den Hout is een kerkdorp
in de gemeente Oosterhout (provincie Noord-Brabant) en telt ongeveer 1200
inwoners.
Rondom het dorp liggen de
buurtschappen Hespelaar, Steelhoven, Vrachelen, Ter Aalst en Eind van Den Hout (‘Dent’).
Het wegenpatroon is
Frankisch van opzet.
De invalswegen uit alle
richtingen komen niet bij elkaar op een kruispunt, maar ‘missen’
elkaar waardoor in het midden een open ruimte ontstaat.
Deze driehoek, ook wel
Kempische ‘plaatse’ genoemd, van circa 3,5 hectare, Houtse Heuvel genaamd en beplant met bomen,
is eigendom van omwonenden
van deze brink, de vereniging van eigenaren van de Houtse
Heuvel, de zogenaamde gelanders.
Dit alles heeft kenmerken
van een esdorp, maar niet de Nedersaksische oorsprong
zoals esdorpen in Drente.
De
Houtse Heuvel (1)
(Foto:
14 april 2009)
De
Houtse Heuvel (2)
(Foto:
27 mei 2013)
Houtse Heuvel 7
(Foto:
14 april 2009)
(Rijksmonument)
Houtse Heuvel 13
(Foto:
14 april 2009)
Houtse Heuvel (zuidkant)
(Foto:
14 april 2009)
Houtse Heuvel 21
(Foto:
14 april 2009)
Rooms katholieke parochie
met Sint Corneliuskerk (1878) en patronaatsgebouw (1914).
De Heilige Eik op Vrachelen is waarschijnlijk voorchristelijk van naam.
De stam van deze eik is
door blikseminslag uitgehold en aan een zijde open.
Eén levende tak
maakt nu nog een volwaardige kruin.
Sint
Corneliuskerk (2) – Houtse Heuvel
(Foto:
27 mei 2013)
Houtse Heuvel 23
(Foto:
14 april 2009)
Eindsepad 2
(Foto:
14 april 2009)
Zicht
in Eindsepad
(Foto:
14 april 2009)
Den Hout werd met geweld
bevrijd op 3 november 1944 door de 1e Poolse Divisie (monument bij Ter Aalsterbrug).
Oorlogsmonument
bij Ter Aalsterbrug
(Foto:
14 april 2009)
Ter
Aalsterbrug
(Foto:
14 april 2009)
Zicht
op het Markkanaal vanaf de Ter Aalsterbrug
(Foto:
14 april 2009)
Het dorp ligt nog juist op
hoge zandgrond. Na de Watersnood van 1953 stond het water tot aan de Stelvensedijk.
Met carnaval wordt het
dorp bewoond door ‘kluiveduikers.’ Den
Hout, het scheve dorp met de heilige eik.
Pannekoeckershuys – Ruiterspoor 71
(Foto:
14 april 2009)
Den Hout!
Dat is het verhaal van de moeder die opgegeten
wordt door het kind.
Het verhaal van het dorp dat straks misschien
alleen nog bestaat als een groen aangeklede sociale herinnering.
“We worden omsingeld,” zegt Bernard
van Oerle. De dorpshistoricus maakt zich vooral zorgen over morgen.
Café-restaurant
’t Klosterke - Houtse Heuvel
28
(Foto:
14 april 2009)
http://reliwiki.nl/index.php/Den_Hout,_Houtse_Heuvel_28_-_Klooster
Katholieke
basisschool De Achthoek - Houtse Heuvel 3
(Foto:
14 april 2009)
Den Hout, misschien wel het mooiste dorp van
Brabant, heeft meer verleden dan toekomst, verwacht Van Oerle.
Op de Houtse Heuvel
fluisteren de kastanjebladeren het verhaal van
gisteren. Van ridders, van de kluizenaar van de heilige eik
en wie goed luistert, hoort misschien wel het
dobbelen van luidruchtige Romeinse legionairs.
“Den Hout is oud.”
Misschien woonden er 500 jaar voor Christus al
mensen op deze zandrug.
Hun werktuigen, uit de ijzertijd, zijn in de
buurt gevonden.
Net als de overblijfselen van Romeinse
aanwezigheid.
Vonkjes licht uit een ver donker verleden.
Losse fragmenten zonder verhaal, want
deugdelijk onderzoek heeft er nog niet plaatsgevonden.
Omstreeks het raadselachtige jaar 273 verdwijnt
alle leven uit deze redelijk drukbevolkte streek, veel meer weten we niet.
Molen
(1) – Ruiterspoor
(Foto:
14 april 2009)
http://www.molendatabase.nl/nederland/molen.php?nummer=509
Middeleeuwen:
Den Hout ligt in het
westen van de gemeente Oosterhout op een rug die van Turnhout, +30 meter NAP,
over Baarle richting Made loopt. Op de heuvel van Den Hout is het nog +4 meter
NAP. Verder noordwaarts bij Made zakt het zand weg tot -2 meter NAP, onder de
zee- en rivierklei die daar in de Middeleeuwen is afgezet. Wie van Den Hout
naar het westen rijdt, omlaag tussen de weilanden, bevindt zich op een
middeleeuws industrieterrein. Hier lag vroeger veen. Daar stookten de Zeeuwen
hun huizen mee warm. De handel in turf was in handen van de Norbertijner-abdij
in Middelburg. Het land hier heet nog steeds het Munnikenhof.
Toen het veen verdween, ontstond er moeras. Het gebied ten oosten van Den Hout,
waar nu industrie en woningbouw oprukken, was eerst een moerassig, venig
bosgebied. Boeren maakten er grasland van, maar in 1421 raakte het overstroomd
door de Sint Elisabethsvloed. Het water legde er in
de jaren daarna een kleilaagje neer. Later volgde een nieuwe inpoldering.
Zicht
in de Achterstraat (1)
(Foto:
14 april 2009)
Achterkant
kerk (1) vanuit de Achterstraat
(Foto:
14 april 2009)
Christendom:
In de tijd dat de heidense
koning Clovis zich bekeert tot het christendom (500 na Chr.) verschijnen er
nieuwe bewoners op de zandrug bij Den Hout. Uit vondsten in de zandwinputten
langs het Markkanaal blijkt dat ze er nog zijn als Karel de Grote regeert, rond
800. Den Hout is nu een dorp met vrijstaande huizen en sierboerderijen gedekt
door rieten daken. De gerestaureerde hoeven staan in zondagse gazons met achter
de smeedijzeren punthekken op het wit grint hier en daar een damesauto. Je moet
je best doen om in Den Hout nog mest te ruiken. “Vroeger waren het hier
allemaal boeren,” vertelt Van Oerle. “Met zeven koeien was je al
een grote boer, de keuterboertjes moesten het met drie koetjes en een paar
kippen doen. Het was slechte grond. De goeie grond begon bij Oosterhout en liep
tot aan 's Gravenmoer. Daar verdronk je weer in de bagger. De naam zegt het al:
daar was het allemaal moeras.” Het mooie driehoekige plein van Den Hout
met de waterpoel, de kris-kraspaadjes en het bladerdak van kastanjes, eiken en
beuken is een schoolvoorbeeld van een Kempische ‘plaatse’ of
dorpsplein.
Waterpoel
aan de Houtse Heuvel
(Foto:
14 april 2009)
Historici dachten altijd
dat dit soort dorpen door de Franken waren gesticht. Inmiddels is wel duidelijk
dat de vroegste nederzettingen onder oud akkerland liggen, nu het buitengebied
van de Houtse Akker ten zuiden van het dorp. Dat is
met de eerste versie van Den Hout mogelijk ook het geval. Het plein dat Den
Hout zijn bekoorlijkheid geeft, dateert waarschijnlijk uit de dertiende eeuw.
Het is een redenering met een slag om de arm, gebaseerd op voorbeelden van
elders, omdat er rond Den Hout nooit nederzettingsonderzoek is gedaan. Aan de
zuidkant grensde de Houtse Akker aan de Vrachelse Heide. Wie er nu rondkijkt, kan er de
geschiedenis uit het landschap lezen.
Vrachelse Heide
(Foto:
14 april 2009)
Het
Houtse Meer - tussen Vrachelse
Heide en Den Hout
(Foto:
14 april 2009)
Nu is het bos, maar
vóór 1900 was het heide. De hoogten en laagten tussen de bomen
zijn oude zandverstuivingen. Het zand dreigde de Houtse
Akker onder te stuiven. Boeren plantten een heg van eiken om hun grond. De heg
hield het zand vast. De eikenboompjes groeiden mooi mee en zo ontstond een
typische akkerrandwal, een hoge stuifrug die op veel
plaatsen in Brabant oud akkerland scheidde van stuifzandgronden. De bewoners
van Den Hout zullen het wellicht niet beseffen, maar hun dorp ligt scheef. Het
zakt van +4 meter NAP in het zuiden naar +2 meter NAP, in het noord-oosten, waar de oude grasbeemden beginnen.
Het plein met de bomen is
breed aan akkerzijde en versmalt naar het noorden. Daar liep vroeger een
honderd meter brede baan. Dergelijke brede toegangswegen komen we ook tegen in
het oude Princenhage (Bredestraat),
in Etten (Hooidijk) en in Hoeven (Oude Dijk-Scheiloop).
Verenigingsgebouw
– Houtse Heuvel
(Foto:
14 april 2009)
Boeren gebruikten de baan
om er door drassige karrensporen hun met hooi beladen wagens naar het dorp te
brengen. Over dit brede pad dreven ze na het hooiseizoen hun vee naar de
beemden, terwijl ze het 's avonds weer in het dorp verzamelden. Zo is mogelijk
‘de brink’ van Den Hout ontstaan: een veeverzamelplaats
als gemeenschappelijk bezit. Nog altijd is het plein het gedeelde eigendom van
de omwonenden. De dreef en de Houtse Heuvel maakten
honderden jaren deel uit van een historische ‘snelweg:’ de oeroude
landweg die van Antwerpen over Breda naar Geertruidenberg leidde.
Oosterhout:
Den Hout ligt in de
gemeente Oosterhout. Je hoort ze in Oosterhout brommen, maar historisch gezien
zou een naam als ‘gemeente Den Hout’ meer op zijn plaats zijn, want
let eens op de namen. Oosterhout draagt een naam die verraadt dat Den Hout er
als oriëntatiepunt eerst was. Het centrum van Oosterhout ligt inderdaad
pal oostelijk van Den Hout. Blijkbaar is Den Hout de oudste kern en de moeder
van Oosterhout. In de Middeleeuwen, mogelijk rond 1100 al, is ver buiten Den
Hout een kerk gebouwd waaromheen later Oosterhout is ontstaan. Den Hout moest
het met een kapel doen, gebouwd in 1385. Naast de kapel verrees een gasthuis
waar verplicht zeven bedden vrij gehouden moesten worden voor onaangekondigde
reizigers. Een eis die duidt op druk handelsverkeer. Den Hout lag toen immers
aan ‘de grote weg!' In die tijd vestigde Willem van Duivenvoorde, heer
van Oosterhout, zich in het kasteel dat in 1288 op 550 meter ten noorden van de
kerk gebouwd was. De resten van dat kasteel kennen we nu als de Slotbosse Toren. Daarmee lag het kerkelijk en bestuurlijk
machtscentrum al direct op de plaats waar het zich nu nog bevindt, in
Oosterhout.
Heilige eik:
Heilige
Eik (1), hoek: Vrachelsestraat en Achterstraat
(Foto:
14 april 2009)
http://nl.wikipedia.org/wiki/Heilige_eik
Den Hout kent nog
één getuige van wat zich hier in het verre verleden heeft
afgespeeld. Dat is de heilige eik. Die boom stond er al toen de gewiekste
politicus en financier Van Duivenvoorde nog geboren moest worden en toen de
paus nog kruistochten organiseerde. De boom aan het einde van de Achterstraat
moet, zo hebben boomdeskundigen vastgesteld, rond 1250 geplant zijn. Op een
kwade dag sloeg de bliksem in de stam en brandde de kern weg. Een kluizenaar,
zo wil het verhaal, nam zijn intrek in het geblakerde binnenste en sleet er
zijn jaren. Het is een boom met oerenergie. Mensen
die geloven dat ze uit bomen kracht kunnen putten, gaan er regelmatig buurten
om spiritueel bij te ‘tanken.' Zevenhonderdvijftig jaar oud, een huid die
niet meer is dan wat taaie bast, maar op de kop groeien de weelderige lokken
van een jonge meid. Van Oerle: “elk jaar weer in volle bloei. Die eik kan
wel duizend jaar worden.” Of Den Hout dat haalt, is maar de vraag. Al
jaren lang sloffen en schuifelen
Monument
aan de Houtse Heuvel
(Foto:
14 april 2009)
Oosterhoutse
politici rond Den Hout. De enige standvastigheid van alle ‘breed
doorgesproken’ plannen is dat Oosterhout onophoudelijk de deken van
weilanden openscheurt en nu al tegen Den Hout aanbouwt en dat de industriezone
een belegerende beweging om het dorp maakt. Van Oerle vindt dat Oosterhout maar
slordig met haar wieg omspringt: “Oosterhout met al zijn uitbreiding
overwoekert ons. We eindigen straks als een wijk van Oosterhout. Toch zijn wij
de moeder. Wie het verleden van Oosterhout wil zien, moet in Den Hout
zijn.” Na alle schande van de nooit uitgevoerde archeologische
nederzettingsonderzoek zou het Oosterhout sieren om, voorafgaand aan en
gekaderd in de uitbreidingsplannen, net als Breda eens een goed onderzoek naar
haar voorgeschiedenis te doen.
Achterstraat
1
(Foto:
14 april 2009)
Achterstraat
3
(Foto:
14 april 2009)
Nieuw
‘optrekje,’ hoek: Ruiterspoor en Eindsepad
(Foto:
14 april 2009)
Jaarlijkse evenementen:
Paaspop-festival
voor beginnende en bekendere regionale bands.
Hemelvaartsdag: Jaarmarkt
op de Heuvel.
Derde zaterdag in juni:
finishplaats van de steptocht Rotterdam-Den Hout (56 km, 900 deelnemers, sinds
1971).
Zondag op of na 16
september: kermis.
(Wikipedia).
Gedenksteen,
hoek: Houtse Heuvel en Achterstraat
(Foto:
14 april 2009)
Bord:
hoek: Houtse Heuvel en Achterstraat
(Foto:
14 april 2009)
Molen
De Hoop aan het Ruiterspoor 8
(Foto:
14 april 2009)
https://www.molendatabase.nl/nederland/molen.php?nummer=509
Woning
aan het Ruiterspoor
(Foto:
14 april 2009)
Pand
naast de molen – aan het Ruiterspoor
(Foto:
14 april 2009)
Zicht
in het Ruiterspoor
(Foto:
14 april 2009)
Zicht
op de Sint-Corneliuskerk – aan de Houtse Heuvel
(Foto:
14 april 2009)
Bord
(1) tegen de kerk
(Foto:
14 april 2009)
Bord
(2) tegen de kerk
(Foto:
14 april 2009)
Hoofdingang
van de kerk
(Foto:
14 april 2009)
Kruisbeeld
(1) aan de Houtse Heuvel
(Foto:
14 april 2009)
Kruisbeeld
(2) aan de Houtse Heuvel
(Foto:
27 mei 2013)
Zicht
in de Houtse Heuvel (1) (westkant)
(Foto:
14 april 2009)
Houtse Heuvel 29
(Foto:
14 april 2009)
Houtse Heuvel 35 en 35A
(Foto:
14 april 2009)
Idem
(Foto:
14 april 2009)
Houtse Heuvel 37
(Foto:
14 april 2009)
Houtse Heuvel 43
(Foto:
14 april 2009)
Houtse Heuvel 45
(Foto:
14 april 2009)
Houtse Heuvel 55
(Foto:
14 april 2009)
Zicht
in de Houtse Heuvel (2) (westkant)
(Foto:
14 april 2009)
Houtse Heuvel 57
(Foto:
14 april 2009)
Idem
(Foto:
14 april 2009)
Mijn indruk van Den Hout: Den
Hout is mijns inziens een van de mooiste dorpjes van onze gehele regio. De tijd
heeft hier echt stilgestaan voor wat betreft het uiterlijk, zowel het dorp met
zijn brink, als zijn directe omgeving. Het is zeker niet groot, maar je kunt er
uren rondwandelen en het ene pand is nog mooier dan het andere. Ook de
Achterstraat is de moeite waard om gezien en bewandeld te worden. Den Hout
straalt een goede sfeer uit. Zo’n jaar of twee terug had ik Den Hout ook
al eens op beeld vastgelegd, maar de meeste foto’s waren niet al te
duidelijk. Deze zijn nu vervangen en er zijn er nog een aantal bijgeplaatst.
Voor deel 2: klik hierop
Foto’s: Kees Wittenbols ©
14 april 2009
Ga naar foto’s
van dorpen rond Breda